ნინო სადღობელაშვილი

ტყვიის ჯვარი

შინ გვიან დაბრუნებულს დედამ ამბავი დამახვედრა: ნუგო გაუტანია მანქანას, ნუგო ხო გახსოვს, ესმას ძმა, სოხუმელი, სახლი რო გადაგვიხურა სოფელშიო. 27 სექტემბერს მომხდარა ეს ამბავი. მაგრამ ნუგო მანამდეც მოკვდა ერთხელ, ისევ 27 სექტემბერს, 27 წლის წინ. ოღონდ, იმ მკვდრების სიაში აღმოჩნდა, ყველაფერს რომ გრძნობენ, კიდევაც სუნთქავენ და სიარულიც შეუძლიათ. გაქცევა. გადაკარგვა. ნუგო ჩვენს სოფელში გამოთხოვილმა უფროსმა დამ შეიფარა. ბალახის წვენით გამწვანებულ კაბის კალთაში ჩაუდო ნუგომ დას თავი და ჰკითხა, რატომ არ მტირი მკვდარსო. დამ უხერხულად მოიცილა. ამით ანიშნა, ჯერ კიდევ გაქვს დრო, ჯერ ცოცხლებში წერიხარ და გამეცალეო. ბავშვები ვიყავით, ყველაფერი გვიკვირდადა გვახალისებდა, მათ შორის მოსიარულე მკვდრებიც, თვალებში განწირული ყვირილი რომ ჰქონდათ ჩამხმარი და სუნი კიდევ მარცხის მომჟაო, მონარინჯისფრო სუნი. როდის-როდის გაუქრა ეს სუნი ნუგოს და აიწება ჩვენი სოფლის მოტკბო და გამჭვირვალე არომატი. ჯიბით ჩამოტანილი ტყვიების გადადნობა დაიწყო, საქმე რომ გაეჩინა. ჯვრებს აკეთებდა, თავიდან უსწორმასწოროს, ფუღუროებიანს, მერე ნელ-ნელა დახვეწა, ყუნწებიც შეაბა და ყველას ჩამოგვირიგა. მე ორჯერაც კი შემხვდა ნუგოს ჯვარი _ ერთხელ ყველასთან ერთად და, ერთხელაც, მარტო რომ ვიჯექი მდინარის პირას, მაშინ მოვიდა და ჩამიდო მუჭში ახლადგადამდნარი, ნუშისხელა ჯვარი, არაფერი არ მითხრა, მარტო იმ ყვირილჩამხმარი თვალებით გამიღიმა. არ ვიცი, რის გამო გამომარჩია, ან შეიძლება ყველასთან ასე იქცეოდა და ჯვრებთან ერთად რჩეულობის მსუბუქ სიხარულსაც ჩუქნიდა უსიტყვო გაღიმებით. ერთი გოგო შეუყვარდა, ზემოუბნელი. დათვრებოდა ხოლმე, მიადგებოდა იმის ჭიშკარს და ბღაოდა დასაკლავად განწირული ხბოსავით: თეონაააა!.. მთელ სოფელს ესმოდა. არ გაყვა ცოლად თეონა, ან სად გაყვებოდა _ თავადაც სტუმარს, ჯვრებად გადასადნობი ტყვიების მეტი რომ არაფერი ჰქონდა, სიყვარული კიდევ ისეთი მძიმე აღმოჩნდა, ვერაფერში გადაადნო, ვერაფერში გაურია, ვერც ფორმა მისცა, ვერც ყუნწი შეაბა, ჩამშრალ ჭაში ჩაგდებული ლოდივით გორავდა მისი გულის ფსკერზე და მარტო სიმთვრალისას ამოაბღავლებდა ხოლმე, გადმოფენდა ჭალა-ტყეებზე: თეონააა!.. თეონა რომ გათხოვდა, იმ ქორწილის ღამეს მეზობლის სახლის სახურავზე იპოვეს ნუგო, ყინულებს შორის გაწოლილიყო თავქვეშ ხელებამოდებული და ზამთრისგან დამზრალ ცაზე ამოტეხილ ვარსკვლავებს შესცქეროდა. ცოტა რომ დაეგვიანათ, გაყინულს ნახავდნენ, იმ ცისკენ აბოლებულ სულს ვეღარ მოუბრუნებდნენ.
ნუგოს ნაჩუქარი ჯვრები ტუმბოზე, ჩაის ვარდის გამხმარი ტოტის გვერდით მეწყო ჩემი სოფლის სახლში. რომ ჩავდიოდი, თვალს ხვდებოდა ხოლმე. მერე ჩასვლაც გამიიშვიათდა და ბოლოს ჯვრებიც მიმავიწყდა, ან თვითონ მიეფარნენ თვალს, ან ვინმემ, დალაგებისას, მოუსვა ხელი და სადმე ჩაყარა… ისეთი და იმდენნაირი ჯვრები მოვიკიდეთ ამ წლებში, თვალსაც რომ წყვეტდა და წელსაც, აღარავის გახსენებია ტყვიისგან გადამდნარი, სიშავეში წასული, უსწორმასწორო ჯვრები, რომლებსაც წარსულის ჟანგის სუნი ჰქონდა…
მარტო ამ 27 სექტემბერს გამახსენა დედაჩემის ნათქვამმა ახალმა ამბავმა. მომინდა, დავწეოდი საბოლოოდ გაქცეულ ნუგოს და ყველაფრისთვის მადლობა მეთქვა. ალბათ ისევ ისე გაიღიმებდა, გადმოშლიდა ზამთრის ცასავით დამზრალ ხელისგულს და უსიტყვოდ მანიშნებდა ტყვიის ჯვარზე, რომლისგანაც ახალი, ქათქათა და მანათობელი ღრუბელი გადაედნო…
ამ ღრუბლებს ჭრილობებზე ვიფენთ ხანდახან და არც ვიცით, საიდან მოდიან…

სიგნალი არის

იმელის შენობამდე სირბილით. კედლებს სუნი _ ჩამხმარი ცეცხლის, ძველი ნამწვის, ჭადრების ორთქლიანი ნახარშის. არსად ადამიანი, არც ძაღლი. მხოლოდ ყრუ ექოები _ თითქოს წინა ცხოვრებიდან ჩარჩენილი და დროდადრო გამსკდარი _ სიცოცხლის ნიშანი.
ათი კიბე, ათჯერ ექვსი _ მეექვსე სართულზეა ის ოთახი. უთხრეს ნომერი და კოდი ტელეფონზე. ახლა ყველაფერი კოდებითაა, პაროლებით: სიტყვებიც, გრძნობებიც, სიკვდილიც კი _ ყველაფერს კოდი ადევს, ინდივიდუალურია და არაა საჭირო, სხვამ იცოდეს. რაც უფრო დაშიფრულია შენი ცხოვრება, მით უფრო მეტი შანსია გადარჩე.
ეს პატარა კოდი მისი მონაპოვარია. განძი ხელთუქმნელი, წყარო სიხარულისა. პოულობს _ ეს ოთახია, ეს კარი. შედის. რამდენიმე ტელეფონი განიერ, მტვრიან მაგიდაზე _ წითელი, შავი და კრემისფერი.
კრემისფერი უნდა იყოს. არასტანდარტული ციფერბლატით, კოდური ზედაპირით. ნერწყვი სასულეში, ხრჩობამდე. ფანჯარა უნდა გამოაღოს, ჰაერი არაა, ჰაერი დამწვრის სუნით და ჭადრების ორთქლით. კინაღამ!.. რაფას ეჭიდება ფრჩხილებით. ხელებში _ მთელი სისხლი, სასულედან ამოსროლილი სული. სისხლი და სული _ ხელებში. მარჯვენა საჩვენებელი თითის ადგილას _ პატარა კუნძი, ნათითარი. რაფას ვერ წვდება. დანარჩენი თითები ინაწილებენ კუნძის ძალას. ჰგავს რაღაცით _ გადაჭრილ თითს. უმწეობით ჰგავს. ზუსტად მას აჭერს რაფას, აჭერს, სანამ ძალა მთელს სხეულში არ ნაწილდება.
ბიძგი მაგიდამდე. ტელეფონამდე. ქაღალდის ნაგლეჯზე _ ნომერი შვიდი ციფრით. ადრე სხვა ნომერი ჰქონდა, ახალმა ბინადრებმა გამოცვალეს. ადრე გიჟივით რეკავდა თავის ნომერზე. პირველად ქუთაისიდან დარეკა, დევნილების ბარაკიდან. მერე ქუჩებიდან, სადაც ხელი მიუწვდებოდა, რეკავდა. გადიოდა ზარი. მთავარი იყო, რომ გადიოდა ზარი და იქ, მის სახლში, სიჩუმეში, ტელეფონის ხმა მის ნაცვლად აღებდა კარს, ფანჯრებს, გადიოდა აივანზე, შლიდა მკლავებს, ისუნთქავდა ევკალიპტების ნოტიო სურნელს, ტელეფონის ხმა მის ნაცვლად დადიოდა ოთახებში და აკვირდებოდა ყველაფერს, რამაც ამ წლების სიჩუმეში თავისი ხმა დაკარგა…
ციფრები რიგრიგობით, საეჭვო სიმშვიდით. პაუზა წელავს ნერვებს, აბლაბუდაში შეყოფილი ბავშვის ხელისგულივით. კედელზე თვალმოკრული ბუენოს-აირესის პეიზაჟი. ვისი კაბინეტია, ვის უყვარდა ბუენოს-აირესი, ოთახში კედელზე რომ გაიკრა? რა კარგია ბუენოს-აირესი, ტეხილი ქუჩა კაფეების დერეფნით. ლავანდებიან კედელთან ქალი, ცალი ფეხი _ კედელს მიბჯენილი. ბუენოს- აირეს, ჩვენ ვმღეროდით შენს სიმღერებსაც!
_ ალო!
სატელეფონო ხაზის მეორე ბოლოდან. შორიდან, საზღვრის გადაღმიდან, სახლიდან. მისი სახლიდან.
_ ალო!
ხელმეორედ პასუხი. რუსულად.
ისევ ნერწყვი სასულეში, მაგრამ სული უკვე გარეთაა, მთელ ოთახშია, ფანჯრებს აწყდება, ამიტომ ვეღარ დაახშობს ვეღარავინ. სული ასკდება კბილებს და კოდურ სიტყვებად იშლება, პაროლებად.
_ ასლან ბჟალია ხარ?
_ მე ვარ. ვინ კითხულობს?
_ რუსლანი გეტყოდა ჩემზე, დარეკვას რო ვაპირებდი.
პაუზა. სატელეფონო ხაზის მეორე ბოლოში, საზღვრის გადაღმა, სახლში. მის სახლში.
_ ასლან, მამუკა ვარ… მესხი. გამარჯობა!
გამარჯობა ქართულად. ესაც პაროლია. უნდა გაამართლოს. შიგ წარსულში, ხსოვნაში.
_ გაგიმარჯოს!
აფხაზურად. მიღებულია. საზღვარი იტყობინება, რომ სიგნალი არის. სიგნალი სულ არის, როცა ის ესმით.
_ როგორ ხარ, ასლან…
_ კარგად ვართ. არ გიცნობ.
_ ჰო მარა ახლა შენ ცხოვრობ ჩემს სახლში. ახლობელი გამოდიხარ, ასლან. _ კი გამოვდივარ.
_ რა ხდება მანდ, როგორი შემოდგომა გაქვთ, უჩანს კაი პირი მოსავალს?
_ გვალვა იყო ამ ზაფხულს და ქარაშოტიც. მიწა გამოახმო, ვერაა კარგი ამბავი.
_ ჰო, აქაც. აქაც ეგრე იყო. მარა ჩემი ეზო… ეგ ეზო მაღალზეა და მანდ სინოტივეს სულ ინარჩუნებს ხოლმე მიწა. ხო ხარ დაკვირვებული?
_ კი, კარგი ეზოა. წელს ციტრუსს უნდა გაუმართლოს. კაკალიც ჯანზეა, ბლომად მოისხამს.
_ ცოლიკაური? ხო არ მოჭერით?
_ არა, არა, ცოტა მოიხრუკა ეგეც, მარა რამდენიმე ძირს ეშველება. შარშან უფრო ყო-ჩაღად იყო.
_ მე ეგ შვიდ ოციანს მავსებინებდა ხოლმე. სამს მე ვმყოფინობდი ზამთარში, ერთი მამაჩემთან მიმქონდა და დანარჩენი _ მიმსვლელ-მომსვლელისთვის. ჩემი დიდი ბაბუას დარგულია, ადესაზე დაამყნო და წვენი ჰქონდა ისეთი _ სისხლი, კუნაპეტი! ძალიან გამძლე ვაზია. ჩრდილიც დიდებული აქვს, მოწონთ ბავშვებს? გყავს ხო ბავშვები?
_ ხუთი. ორი გოგო და სამი ბიჭი.
_ ღმერთმა გამრავლოთ! საქანელა რო იდგა ეზოში, მოხატული, ხო დგას კიდე? ერ-თობიან ხო?
_ რა საქანელა? მე არაფერი დამხვე¬დრია…
_ რას ამბობ! ვინ დაეჭიდა და წაათრია ნეტა! რა საქანელა იყო, იცი? წითელი, გრძელი, სამი კაცი მინიმუმ ეტეოდა და ხუთ ბავშვს უეჭველი ჩაისვამდა! ცეცხლოვანი ფასკუნჯებით იყო მოხატული, გიორგი ძი¬გუა რო იყო, მხატვარი, შეიძლება კი იცოდე, იცნობდა ნახევარი ქალაქი, ფიროსმანას რო ეძახდნენ…
_ გამიგია ფიროსმანა.
_ ჰოდა, მაგან მოგვიხატა! ფული არ გა¬მოგვართვა, ზუსტად იმ ცოლიკაურის ღვი¬ნოზე ვაქეიფე, ფეხბურთელები გვყავდნენ კიდე სტუმრად, მოიცა რა დღე იყო იცი?.. პირველი მაისი? რაღაც დღესასწაული იყო ეგ მახსოვს და…

პაუზა ისევ. დამქანცველი ძაბვა სატელე¬ფონო კაბელში, შხუილით ჩაქროლილი სიჩუ¬მე. საზღვარზე შეყოვნება. ეჭვის პასპორტი.
_ შენ გყავს შვილები?
რუსულად. სახლიდან. მისი სახლიდან. მთავარია, რომ ხმა ისევ ისმის, არის სიგნალი.
_ მყავს, გოგო. ათი წლისაა. ბაღში და¬დიოდა, მაქაურობა რო დავტოვეთ…
_ ბაღი მუშაობს ისევ.
_ მართლა? სონია მასწავლებელი იყო მანდ, არის კიდევ ნეტა?
_ მოკვდა სონია, ინსულტით.
_ უჰ… ღმერთმა აცხონოს… ჩემი მასწა¬ვლებელიც იყო და ჩემი შვილისაც. ვანილის სუნი ასდიოდა მისდღემში თეთრ ხალათზე და ბავშვები ნიძლავს ჩამოვდიოდით ხოლმე, რომ რომელიღაც ჯიბეში კრემიან ნამცხვრებს მალავდა.
ბუენოს-აირესში წვიმას ელოდებიან. კედელზე ფეხმიყრდნობილი ქალი ცალი ხელით ფაქიზად არწევს ფართოფარფლებიან შლაპას. ზუსტად ამ დროს, სანაპიროს ღია კაფეში, ხაზის რადიო უკრავს არგენტინულ სიმღერას, მუსიკა მსუბუქი ჭავლით იღვრება და ადამიანები ბეღურებივით სხდებიან ამ ნიაღვარში.
_ ასლან, სახლი რა მდგომარეობაშია? სახურავი ხო არ ჩაზნიქა თოვლმა, ჩვენ რო წამოვედით, ისეთი ზამთარი იყო მაგ წელს, რო მეგონა თოვლს ჭერიდან სარდაფში ჩამოიტანდა.
_ გადავხურეთ ხელახლა. შიფერი დაარიგა მთავრობამ, არ გვეყო მარა ახლობლებმა გამიხერხეს დანარჩენი. აივანი შევაკეთეთ კიდე, მონგრეული რო იყო, და შიდა კიბეც გავამაგრეთ.
_ ყოჩაღ! აივნის დარდი მეც მქონდა. ვეღარ მივხედეთ, ეს მოხუცები, ეს ბავშვი, სამსახური, მერე ომი და… შპალერს შეცვლიდით ოთახებში ალბათ?
_ არა, ისევ ის შპალერია.
_ ჰა? ჩაიდნებიანი სამზარეულოში და ჩაისვარდებიანი _ საძინებლებში?
_ ეგრეა კი.
_ რა გაცინებს… კაი, მეც გავიცინებ… ზედა ზალის ჭაღზე რამდენი ბურთულაა, მე ეგაც კი მახსოვს, გეფიცები. აი, სულ მინდა დავივიწყო, განა რა აუცილებელი ამის ცოდნა და გახსენებაა, ტვინს ღლის პირიქით და ბინდავს ამ უსარგებლო ინფორმაციით, მარა რო ვერ ვივიწყებ? აი რა გავაკეთო არ ვიცი…
_ მე კედელს ვურტყამ ხოლმე თავს, ეგეთი რამეების გამოსაბერტყად.
_ ებიჭო ასლან, ღმერთი არ გაგიწყრეს და დერეფნის ბოლოში რო საკუჭნაოა, მაგის კედლებს არ მიარტყა თავი, რკინა-ბეტონია და მიგადუღებს ადგილზე!
ხითხითებს სატელეფონო კაბელი, მსუბუქი ვიბრაციებით მიწისქვეშ, ღრუბლებს შორის, საზღვრის გაღმა და გამოღმა ტალღებში.
_ კიდე მითხარი რამე, მიდი, დამათვალიერებინე აბა! აბაზანა ხო გამოგადგათ? ფარდული და ქუხნა ხო არ შეგიერთებიათ? ჩვენ ვაპირებდით მაგას, ნახავდი _ ქუხნის ცალი კედელი მოშლილი გვქონდა უკვე, მარა ვეღარ მოვასწარით. კაი დიდ ფართს დაიჭერს ეგეც, თუ იზამთ.
_ ფარდული სეფად გადავაკეთეთ, ცოტა ეზო მივამატეთ და ხანდახან ვაქირავებთ ხოლმე. ქუხნა ისევ ქუხნაა, არ გვიხლია ხელი.
_ სეფად აქირავებთ? რა კარგი აზრია! ღმერთმა სულ ქორწილები ამრავლოს ამქვეყანაზე!
_ ქორწილებზე არა, ქელეხებზე ვაქირავებ. ქორწილებს იშვიათადღა იხდის ვინმე. ქელეხი კიდე, იცოცხლე, ბევრი გვაქვს.
_ ვიზიარებ, ასლან…
_ ყოველკვირა ვპოულობთ ომში გარდაცვლილთა სამარხებს. ჩვენთან სიკვდილს დიდ პატივს სცემენ, დიდს!
_ სიცოცხლეზე დიდს, ასლან?
რაღაც ხროტინებს კაბელში, ასობით კილომეტრზე გადაჭიმულ ხმოვან მავთულში, დამუხტულ ძარღვში, რომელსაც თავისი სასულე აქვს და დროდადრო ამ სასულეში ეყლაპება ნერწყვი.
_ ასლან, აქა ხარ?
_ აქა ვარ.
_ არ იფიქრო ცუდად ჩემზე, არაფერი არ მინდა მე, სახლის ამბავი მაინტერესებდა, მეთქი მოვიკითხავ… ყველაფრისთვის მშვენივრად მოგივლია. კარგი სახლია ეგ, ბედნიერი სახლია, ვინც იცხოვრა, ყველა მადლიერი წავიდა, ზოგი იმქვეყნად, ზოგიც ამქვეყნად.

_ მივხვდი მაგას, ფოტოალბომი ვიპოვეთ ზალაში, კარადაში და რო დავათვალიერეთ, მივხვდი.
_ დაწვი ეგ ფოტოალბომი, ან ეზოში აკაციის ძირში ჩაფალი, გეხვეწები რა.
_ რატომ?
_ მაგ სახლში მაგის ადგილი აღარაა და იმიტომ.
ნატიფ მკლავზე, მაქმანიან მანჟეტზე, ქალს ვიღაც ეხება, იქ, ბუენოს-აირესში, ხალხმრავალი ტავერნას წინ. გაუხედავად გრძ¬ნობს იმ ვიღაცის ძალას. Dონ ტ სტაყ ლონელყ _ ამბობს ქვაფენილი, ქალის მაღალი ქუსლის ქვეშ, სამყურის ფურცლებივით მოკირწყლულ წარწერის ტვიფარით. ამ წარწერასაც გადარეცხავს წვიმა?!
_ გამოგიგზავნი.
_ რას?
_ ალბომს. არ ვიცოდი არც შენი სახელი, არც შენი მისამართი. თუ მეტყვი, გამოგიგზავნი. ღვინოს გამოგიგზავნი კიდე, ადესას, რო დავწურავთ.
_ არ მინდა ფოტოები, არ შეწუხდე…

_ არც ღვინო?
_ რა გაცინებს?
_ არ ვიცინი, გეკითხები.
_ არა, იცინი. მიხარია რო იცინი, ასლან! დედის საფლავს გეფიცები, მაგრად მიხარია. რა კარგია არა სიცილი?
ორივეს ეცინება. ხარხარებენ. ფანერით აკრული კედლები ზრიალებენ ამ სიცილზე, სატელეფონო კაბელის გასწვრივ ჩარიგებული ჩრდილები, ელექტროსადენები, ლიანდაგები, საკვამურებიდან ამობოლქვილი ჭავლის მწკრივები.
ზრიალებს სიცოცხლის ქიმიური ნაგავი. საზღვრის გაღმა-გამოღმა. უწვრილესი კვამლით ხრჩოლავს მისი ფოსფორი და ანათებს ყველაფერს. სინათლის სვეტი დგას ოთახში, ყველგან. საზღვრის გაღმა და გამოღმა. ვიღაცამ იქნებ ხელიც კი შეუშვიროს ამ შუქს. არადა ნაგავი იწვის, ადამიანის ნაგავი, და ეს გამჭვირვალე ფოსფორი ედება სივრცეს, ციცინათელას ჭორფლიანი ფრთებივით.
ბუენოს-აირესში წვიმას ელოდებიან. გადარეცხავს ეს წვიმა ოთახის ფოსფორს?.. ჩააქრობს ნათლის სვეტს?..