ასია დარბინიანი

ახალგაზრდა პოეტი სომხური სივრციდან

ტათევ ჩახეანი ახალგაზრდა პოეტი, მთარგმნელი და ვიზუალური არტისტია. დაიბადა 1992 წელს ერევანში, ცხოვრობს და მუშაობს პოლონეთში. ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სწავლობდა კულტუროლოგიას, შემდეგ ეუფლებოდა პოლიტოლოგიასა და საერთაშორისო ურთიერთობებს პოზნანის ადამ მიცკევიჩის სახელობის უნივერსიტეტში.

ტათევ ჩახეანის პირველი კრებული „უპიროვნო (უპასპორტო)” 2018 წელს ნომინირებული იყო საერთაშორისო პრემიაზე „თავისუფლების ევროპელი პოეტი”, ითარგმნა და იმავე წელს გამოიცა პოლონურ ენაზე.

2024 წელს გამოცემულ პოეტურ კრებულში „Migrant Point” ავტორის მიგრაციული გამოცდილების ლექსებია. აქ არის ენობრივ სივრცეში ექსპატრიაციის ჩამოყალიბების, კუთვნილებისა და არკუთვნილების, დამოუკიდებლობის თაობის იდენტურობის ძიებისა და მისი ხელახალი შექმნის მცდელობა. ავტორის ცალკეული ლექსები თარგმნილია ორ ათეულზე მეტ ენაზე და წარდგენილია ევროპისა და აზიის მთელ რიგ ქვეყნებში.

მთარგმნელი ტათევ ჩახეანი სომეხ მკითხველს უზიარებს მეოცე საუკუნის პოლონური პოეზიის ისეთი ავტორების შემოქმედებას, როგორებიც არიან: ვისლავა შიმბორსკა, ჩესლავ მილოში, ადამ ზაგაევსკი, სტანისლავ ბარანჩაკი. ასევე, თარგმნის ანგლო-ამერიკულ ლიტერატურას, ეწევა სარედაქციო მუშაობას, ახორციელებს ერთობლივ პროექტებს ხელოვნების სხვადასხვა დარგის წარმომადგენლებთან.

(www.tatevchakhian.com).

მთარგმნელისაგან

ტათევ ჩახეანი

დამოუკიდებლობის თაობა

რადგან რევოლუციის მამები…
ამიტომაც რევოლუციის შვილები…
იმიტომ, რომ რევოლუციის მცველები…
თუმცა, რევოლუციის თაობა…
რევოლუციის დედაზე არც ერთი სიტყვა.
სადაა ის მამაძაღლი გოგო?
ვინ არ იცის,
რომ ობლობა საავადმყოფოს სუნით ყარს,
უპატრონობა ქუჩის.

ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՍԵՐՈՒՆԴ
Քանի որ հեղափոխության հայրերը…
Այդ պատճառով էլ, հեղափոխության որդիները…
Որովհետեւ հեղափոխության պահապանները…
Այնուամենայնիվ, հեղափոխության սերունդը…
Հեղափոխության մոր մասին ոչ մի ծպտուն։
Ո՞ւր է էդ շան աղջիկը։
Ո՞վ չգիտի,
որ որբությունից հիվանդանոցի հոտ է գալիս,
անտերությունից՝ փողոցի։

რეტროსპექტივა

ნელა ვცხოვრობდით,
რადგან მშვიდობა იყო.
დაკარგული ადრე თუ გვიან იძებნებოდა.
და ისეთი უსაფრთხო სივრცე იყო ცხოვრება,
რომ სახლიდან გამოვდიოდით და ჩვენი ნებით ვიკარგებოდით.
ღმერთი კარგ შემთხვევებში გვახსენდებოდა,
ცუდ შემთხვევებში მას ჩვენს თავებს ვახსენებდით,
… და ღმერთს ვახსენდებოდით.
ჩვენი ცხოვრება _ საათის ისრების გადაწევით მოგებული დრო,
ჩვენი ცხოვრება _ ომის გადადება იყო _
საწოლში ზანტად კოტრიალის ფუფუნება,
ყავის მშვიდი დუღილი,
ნაძვის ხეზე ყოველ წელს ჩამოკიდებული ერთი და იგივე სათამაშო,
ფოტოებში დაბერებული ჩვენი მამები,
ჩვენი გადადებული სიყვარულები,
დაუმთავრებელი წიგნები,
ჩვენი წვრილმანი კამათები,
რომელიც სამყაროს დასასრული გვეგონა,
ჩვენი ნანგრევები ყოფა-ცხოვრების.
რადგან მშვიდობა იყო,
ვკვდებოდით ნელა, წესისა და რიგისამებრ
დიდიდან პატარამდე,
გულისცემის თანდათანობითი დახშობით,
კეთილმოწყობილ პალატებში,
როგორც ღირსეულ ცხოვრებას შეეფერებოდა.

ՀԵՏԱՀԱՅԱՑ
Դանդաղ էինք ապրում,
որովհետեւ խաղաղություն էր։
Կորածը վաղ թե ուշ գտնվում էր,
եւ այնքան ապահով տարածք էր կյանքը,
որ տնից դուրս էինք գալիս ու կորչում ինքնակամ։
Աստծու մասին հիշում էինք լավ առիթներով,
վատ առիթներով՝ հիշեցնում մեր մասին
․․․ու Աստված հիշում էր:

Մեր կյանքը՝
ժամացույցի սլաքները հետ տալիս շահած ժամ,
պատերազմի հետաձգումն էր _
անկողնում ծուլորեն պտտվելու ճոխությունը,
կրակին հանդարտ բարձրացող սուրճը,
ամեն տարի կախվող նույն խաղալիքը տոնածառին,
լուսանկարներում ծերացող մեր հայրերը,
մեր հետաձգվող սերերը,
կիսատ թողած գրքերը,
մեր մանրախնդիր վեճերը,
որ աշխարհի վերջն էին թվում,
մեր փլատակները կենցաղային։
Քանի որ խաղաղություն էր,
մենք մեռնում էինք դանդաղ, հերթով, կարգով՝
մեծից փոքր,
սրտի զարկերի աստիճանական խլությամբ,
լավ կահավորված հիվանդասենյակներում՝
հարմարեցված արժանապատիվ ապրելու համար։

სათვალთვალო პუნქტი, ოთხი წლის ვიყავი

მამაჩემის მხრების სიმაღლიდან
ემიგრაცია
მოჭიმული სიცარიელე იყო
ადამიანებსა და ფრინველებს შორის.

ԴԻՏԱԿԵՏ. ՉՈՐՍ ՏԱՐԵԿԱՆ ԷԻ

Հորս ուսերի բարձրությունից
արտագաղթը
ձգվող դատարկություն էր
մարդկանց ու թռչունների միջեւ

შუაკარი

დერეფანში უკიდეგანოდ იჭიმება რიგი.
სოციალურად დაუცველები, ვეტერანები,
შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები,
დევნილები, სოფლის ნათესავები
გამთენიისას მოდიან.
თბილად აცვიათ, დამძიმებული თვალები აქვთ,
სიჩუმეს სიგარეტისა და ყავის სუნი ასდის,
სკამს ეძებენ, იმუხლებიან ან კედელს ეყრდნობიან.
მოგვიანებით მოსულები ათას კითხვას აყრიან ამათ
რაღაც მნიშვნელოვნის არგამოტოვების განგაშით.
ახალმოსულებს მაშინვე გამოარჩევ.
გამოძინებულები არიან და ლაქლაქებენ მკვირცხლად,
საათს უყურებენ, ჯიბეებში იქექებიან,
ამოწმებენ დოკუმენტებს, საათს უყურებენ,
ხსნიან ჩანთას, ხურავენ ჩანთას.
შესასვლელის გრავიტაცია:
დედამიწის გრავიტაციაზე მძლავრად,
ვერტიკალურ რიგს ხდის
ცენტრისკენულ-ჰორიზონტალურს
ლოდინის განვრცობით.
კარებთან ახლოს მდგომნი ავტორიტეტები ხდებიან,
მათი ახლობლები _ მთავრობა,
იხსნება გარდამავალი სკოლა, ეკლესია,
პირველადი საჭიროების სამინისტროები,
ღამის კლუბი, საქაბაბე და სასაფლაო.
ოჯახის წევრები მონაცვლეობით
იძინებენ და დგებიან,
მეზობელი მეზობლის ადგილს იკავებს,
დროთა განმავლობაში ცხოვრება ისე ქვავდება თავის კალაპოტში,
რომ ყოველ მომდევნო თაობას უფრო უჭირს
გახსენება
შეკრების მიზეზის.
ადამიანები ნელ-ნელა წყვეტენ საათზე ყურებას.
მხოლოდ ხანდახან ვინმე ზანტად აღებს
ფანჯარას გასანიავებლად.

ՄԻՋԱՆՑԻԿ

Միջանցքում ծայրեծայր ձգվում է հերթը։
Սոցիալապես անապահովները, վետերանները,
հաշմանդամները,
տեղահանվածները, գյուղի բարեկամները
գալիս են լուսադեմին.
տաք են հագնված, աչքերը ծանրացած են,
լռությունից ծխախոտի ու սուրճի հոտ է փչում,
աթոռ են փնտրում, պպզում կամ հենվում պատին։
Ավելի ուշ եկածները հարցուփորձ են անում սրանց՝
կարեւոր մի բան բաց չթողած լինելու տագնապով։
Նորեկներին միանգամից կտարբերես.
քնել են լիարժեք ու շաղակրատում են աշխույժ,
ժամին նայում, քրքրում գրպանները,
ստուգում փաստաթղթերը, նայում ժամին,
բացում պայուսակը, փակում պայուսակը։
Մուտքի ձգողականությունը՝
երկրի ձգողությունից զորեղ,
ուղղաձիգ հերթը դարձնում է կենտրոնաձիգ
հորիզոնական՝
ընդարձակելով սպասումը։
Դռանը մոտ կանգնածները դառնում են
հեղինակություններ,
սրանց մտերիմները՝ կառավարություն,
բացվում են միջանցիկ դպրոց, եկեղեցի,
առաջին անհրաժեշտության նախարարություններ,
գիշերային ակումբ, քյաբաբնոց ու գերեզմանոց։
Ընտանիքի անդամները հերթափոխով
քնում ու կանգնում են,
հարեւանը հարեւանի տեղն է պահում,
ժամանակի ընթացքում կյանքն այնպես է ընկնում
հունի մեջ,
որ ամեն հաջորդ սերունդ ավելի է դժվարանում
մտաբերել
հավաքվելու պատճառը։
Մարդիկ կամաց-կամաց դադարում են նայել
ժամին։
Միայն երբեմն մեկը ծուլորեն բացում է
պատուհանը՝ օդափոխվի։

წითელი სიჩუმე

როცა ჩემს ქვეყანაში სიჩუმე ორს შორის
გრძელდება ორმოც წამზე მეტ ხანს,
ოფლი ეყინება შუბლზე მდუმარეს,
ყელში გაჩხირული სიტყვისგან ახველებს ერთი,
მიჰყვება მეორე,
ისინი ერთმანეთს ხრინწიანად და რიტმულად ეხმიანებიან,
სანამ ერთ-ერთი არ გაიბზარება.
ჩემს ქვეყანაში
ითვლება, რომ ის ვინც დუმს,
აქ არც არის.

ԿԱՐՄԻՐ ԼՌՈՒԹՅՈՒՆ

Երբ իմ երկրում երկուսի միջեւ լռությունը
քառասուն վայրկյանից երկար է ձգվում,
քրտինքը սառում է ճակատին լռակցի,
կոկորդին կանգնած բառից հազում է մեկը,
հաջորդում է մյուսը,
ձայնակցում են իրար խռպոտ ու ռիթմիկ
մինչեւ մեկնումեկը ճաքի։
Իմ երկրում
լռողը
բացակա է համարվում։

სომხურიდან თარგმნა ასია დარბინიანმა.